Przygotowaliśmy szereg wytycznych i wskazówek do skutecznej pracy zdalnej z uczniami - jeśli jesteś nauczycielem, mamy nadzieję, że poniższy artykuł pomoże Ci w tym trudnym czasie skuteczniej zaangażować uczniów i podpowie kilka narzędzi, z których warto korzystać. Staraliśmy się, aby używane tutaj narzędzia były bezpłatne, lub powołujemy się na ich darmowe alternatywy. Warto pamiętać o tym, że jeśli korzystacie z innych, płatnych narzędzi, najczęściej mają one tańszą wersję edukacyjną, o którą warto zapytać.
Lekcje na żywo
Myśląc o prowadzeniu lekcji na żywo, online, warto zastanowić się nad podziałem na zajęcia, gdzie:
- Zajęciami warsztatowymi, które wymagają interakcji
- Wykładami, które nie potrzebują interakcji z uczniami
W pierwszym przypadku masz do dyspozycji szereg narzędzi, z których najbardziej popularny jest Skype, oferujący prowadzenie rozmów w wiele osób. Odradzamy jednak popularnego Skype'a, ponieważ korzystanie z niego nie jest najbardziej intuicyjne, wymaga dodawania znajomych i nie można łatwo podzielić się linkiem do konwersacji. Alternatywą są darmowe Google Hangouts, lub narzędzia takie jak Zoom czy Webex, które sprawdzą się znacznie lepiej. Na eduweb od dawna korzystamy z Zoom, prowadząc konsultacje zdalne, nieraz dla kilkudziesięciu osób naraz. Zoom działa świetnie, w porównaniu do Hangouts, które wymagają nieco lepszego sprzętu i łącza, a także pozwala np. na rysowanie na ekranie, używanie wskaźnika, a także nagrywanie spotkań. Nie musisz mieć wersji płatnej, ponieważ Zoom w związku z sytuacją na świecie zdjął limit czasowy dla darmowych kont - kanał może więc pomieścić aż do 100 osób i nie ma limitu czasu. Nie obciąża też mocno łącza i komputera. Jedyny limit to nagrania sesji do chmury, ale polecamy nagrywać je po prostu na swój dysk, a następnie uploadować na YouTube, gdzie nie ma limitów i w ten sposób możemy podzielić się z uczniami zapisaną lekcją.
W drugim przypadku - gdy prowadzimy lekcje gdzie nie jest konieczna interakcja, lub wystarczy ograniczona jej forma - zadawanie pytań na czacie w wariancie tekstowym, polecamy streamowanie na żywo na Twitch. Ta popularna platforma dla graczy świetnie się nadaje do udostępnienia streamu ze swojego pulpitu i kamerki, a odbiorcy mogą w czasie rzeczywistym śledzić nasz wykład i zadawać pytania na czacie. Będzie to działać dużo sprawniej po jednej i po drugiej stronie, więc jeśli nie potrzebujesz interakcji głosowych i między uczniami, zdecydowanie polecamy tę formę. Nagrania są automatycznie tworzone i zapisywane na Twitch'u i można później z pomocą linku takie nagranie odtworzyć. Trochę więcej pracy wymaga tutaj setup osoby prowadzącej, ponieważ musi zainstalować oprogramowanie do streamowania live. Tutaj najbardziej popularnym, darmowym programem jest OBS, który możemy spokojnie polecić i choć nie jest tak dobry jak rozwiązania płatne, np. Wirecast, w zupełności wystarczy. W tym przypadku prowadzący jednak powinien dysponować nieco lepszym komputerem, ponieważ wysyłanie sygnału w ten sposób wymaga przeliczenia, oraz dość dobrym łączem. Alternatywą do Twitch'a jest YouTube - tam również możesz streamować za darmo i bez ograniczeń, także z pomocą OBS.
I jeszcze jedna, bardzo prosta alternatywa. Możesz założyć grupę na Facebook'u i w jej ramach przeprowadzić stream na żywo. Taka relacja może być oglądana przez wiele osób naraz, mogą oni ją komentować i zadawać pytania i jest automatycznie zapisywana na Facebook'u. Dodatkowo, niezwykle łatwo ją przeprowadzić, nawet z telefonu. Weź jednak pod uwagę, że jakość dźwięku i obrazu będzie tam słabsza niż w powyższych rozwiązaniach.
Podsumowując, zastanów się, czy lekcja wymaga złożonych interakcji - jeśli nie, użyj wariantu z OBS i streamuj zajęcia przez Twitch.
Nagrywanie Ekranu
Zastanów się jednak, czy rzeczywiście konieczne jest prowadzenie lekcji w czasie rzeczywistym. W porównaniu do streamowania live, przygotowanie i nagranie lekcji wcześniej, a następnie udostępnienie uczniom, ma wiele zalet. Co prawda nie są tu możliwe interakcje w czasie rzeczywistym, ale jeśli to wykład, który chcesz dobrze przygotować, na ogół jest to najlepsze rozwiązanie. Z naszego doświadczenia wynika, że takie przygotowane wcześniej materiały są lepszej jakości, a także dają możliwość edycji nagrywanej lekcji. Takie rozwiązanie ma jeszcze inne zalety - uczniowie mogą obejrzeć lekcję wtedy, kiedy najbardziej im to odpowiada, a dodatkowo nie wymaga to aż takiej mocy obliczeniowej i na ogół jest możliwe na słabszym łączu.
Jak nagrywać ekran? Zła wiadomość jest taka, że nie ma dobrego, darmowego oprogramowania, które to umożliwia. Jednak oba rekomendowane przez nas programy - Camtasia (PC + Mac) oraz ScreenFlow (Mac) posiadają tańsze wersje edukacyjne. Dostępne są też wersje próbne, za darmo, więc możesz je wcześniej przetestować. Jeśli na poważnie myślisz o dostarczaniu wcześniej nagranych treści - warto rozważyć jedną z tych dwóch aplikacji.
Nie poprzestawaj na udostępnieniu ebooków i PDFów
Nieważne którą z powyższych form wybierzesz, takie rozwiązanie będzie zawsze dużo lepsze, niż udostępnianie cyfrowych wersji dokumentów i handoutów. Zawsze staraj się dodać uzupełnienie w postaci wideo, a jeśli jest to niemożliwe, przynajmniej wersję audio. Każdy nowoczesny smartfon umożliwia nagrywanie notatek głosowych - możesz skorzystać przynajmniej z tego rozwiązania jako komentarz do udostępnianych dokumentów. Jednak tak jak wspomniałem, zawsze warto nagrać też wideo - o ile dla Ciebie zadania i handouty są intuicyjne, ich zrozumienie przez uczniów jest zawsze lepsze z dodatkowymi wyjaśnieniami.
Instrukcje do nagrywania pulpitu i dobór sprzętu
Udostępniamy dla Was instrukcje, które pomogą w doborze sprzętu do nagrywania a także ustawieniu komputera w sposób, który pomoże Wam dostarczyć dobre jakościowo nagranie. Pierwsze wytyczne są dla osób korzystających z Windowsa, które wybiorą Camtasia. Co prawda na screencaście korzystam z nieco starszej wersji programu, ale wszystkie wytyczne mają zastosowanie także do nowych wersji:
Kolejne wskazówki dotyczą najlepszego naszym zdaniem oprogramowania na macOS, czyli Screenflow. Zobacz krótką lekcję o tym, jak nagrywać i montować w tej aplikacji:
Szczegółowe wskazówki do setupu i nagrywania - Mikrofony
Jednym z podstawowych narzędzi pracy - i co za tym idzie najważniejszych wyborów jakie będziesz musiał podjąć, jest wybór mikrofonu. Wybór odpowiedniego modelu będzie bardzo zależny od warunków, jakimi dysponujesz - czyli przede wszystkim zależny będzie od pomieszczenia w jakim zamierzasz nagrywać. Co prawda przedstawione poniżej wskazówki dotyczą profesjonalnych zastosowań, z którymi my pracujemy na co dzień i być może na Twoje potrzeby wystarczy mikrofon nagłowny w słuchawkach, z których korzystasz, nie mniej jednak my do jakości podchodzimy poważnie, więc nawet jeśli nie skorzystasz z tych informacji - zamieszamy je poniżej.
Mikrofony typowe dzielą się na dwa podstawowe rodzaje.
Mikrofony pojemnościowe
W dużym uproszczeniu, możesz myśleć o nich jako o mikrofonach "studyjnych". Zapewnią wyższą jakość dźwięku i bardziej naturalne brzmienie, sama praca z nimi też będzie łatwiejsza - łatwiejsza o tyle, że możesz siedzieć w komfortowej odległości od mikrofonu i nagrywać w ten sposób, a mikrofon zbierze "otoczenie" - będzie zachowywał się podobnie do słuchu ludzkiego. Musisz jedynie pilnować, aby w Twojej przestrzeni panowała całkowita cisza, nie skrzypiał fotel ani nie szumiał wentylator i tym podobne. Jeśli jesteś w stanie zapewnić dobre warunki nagraniowe, możesz spróbować zakupić mikrofon pojemnościowy.
Do nagrań screencastów, jeśli nie posiadasz żadnego Interfejsu Audio (o tym niżej), dobrym wyborem może być Blue Yeti.
Są to jedne z najpopularniejszych mikrofonów do nagrań podcastów, vlogów i tym podobnych. Mikrofony te są dość przystępne cenowo i mają dodatkową zaletę - wiele modeli Yeti wyposażonych jest we wbudowany Interfejs Audio, co powoduje, że można połączyć je z komputerem bezpośrednio przez kabel USB i nagrywać w ten sposób bez konieczności dodatkowych inwestycji. To eleganckie i wygodne rozwiązanie do zastosowań amatorskich i półprofesjonalnych.
Uważaj - klasyczne mikrofony pojemnościowe będą wymagały interfejsu audio wyposażonego w zasilanie Phantom, czyli 48V podawanego zazwyczaj kablem mikrofonowym bezpośrednio z interfejsu audio. Jeśli nie posiadasz interfejsu, wybierz koniecznie mikrofon zasilany z USB.
Problem jednak z mikrofonami pojemnościowymi polega na tym, że bardzo wyraźnie słyszalne będą wszelkie hałasy - czyli duża częstotliwość sytuacji takich jak:
- przejeżdżające samochody za oknem
- szczekający pies czy miauczący kot
- płaczące lub krzyczące dziecko za drzwiami
- głośne rozmowy telefoniczne w mieszkaniu
- dzwoniący telefon lub dzwonek do drzwi
- szypiący fotel czy głośna klawiatura (mechaniczna?)
- a nawet wiatrak komputera czy klimatyzator
...w większości przypadków niestety wykluczają możliwość użycia mikrofonu pojemnościowego. Oczywiście można próbować załatać część tego typu problemów w postprodukcji materiału, ale nie jest to dobre rozwiązanie i zlekceważenie tego spowoduje, że sporo nagrań będziesz musiał niestety powtórzyć. W takiej sytuacji lepszym wyborem mogą okazać się...
Mikrofony dynamiczne
W przeciwieństwie do mikrofonów pojemnościowych, mikrofony dynamiczne są dużo mniej czułe i wrażliwe i z uwagi na to pozwalają na nagrywanie nawet w warunkach dalekich od optymalnych. Są to - znów w uproszczeniu - mikrofony "sceniczne" i w takich właśnie warunkach łatwo zaobserwować ich występowanie. Przykładem jest klasyczny Shure SM58, który jest chyba najpopularniejszym mikrofonem na świecie używanym w dużej ilości na każdym koncercie i nie tylko:
Wbrew pozorom, taki SM58 sprawdzi się również doskonale do nagrywania kursów. Jest to jeden z lepszych wyborów, chociażby ze względu na jego dostępność i popularność - nie jest drogi, znajdziesz go WSZĘDZIE (uważaj na mocno przechodzone egzemplarze pochodzące z klubów - chociaż jest to wyjątkowo pancerna i odporna konstrukcja), a jeśli nawet stwierdzisz, że nie jest to dla Ciebie lub będziesz chciał z jakiegoś powodu zmienić mikrofon - jego sprzedaż nie powinna stanowić absolutnie żadnego problemu i na tych mikrofonach raczej nie stracisz.
W przeciwieństwie do mikrofonów pojemnościowych mają jednak jedną znaczącą wadę - i na nasze potrzeby nie jest to nawet odrobinę gorsza jakość dźwięku, a większy poziom trudności pracy z takim mikrofonem. Mikrofony tego rodzaju wymagają trzymania ich bardzo blisko ust i są wrażliwe na wszystkie zmiany Twojej pozycji względem mikrofonu, więc nagrywając na takim sprzęcie będziesz musiał bardzo uważać na wszelkie ruchy głową, może się też okazać, że jeśli np. zrobisz przerwę i wrócisz po kilkunastu minutach, usiądziesz w trochę innej pozycji i Twój głos na nagraniu zmieni się bardzo mocno. Jest to po prostu dodatkowy czynnik na który będziesz musiał zwracać uwagę i którego trzeba pilnować - ale jest to również kwestia przyzwyczajenia i coś, czego na pewno szybko się nauczysz.
Wśród mikrofonów dynamicznych również znajdą rozwiązania posiadające wbudowany interfejs audio, ale nie ma ich wiele i będą odpowiednio droższe. Bardzo dobrym wyborem będzie RODE Podcaster:
To mikrofon stworzony do nagrywania screencastów wszelkiego rodzaju i sprawdzi się w tej roli bardzo dobrze. Niemniej jednak wciąż będziesz musiał pamiętać o wszystkim, co napisaliśmy wyżej - taki mikrofon będzie wymagał umiejętnej pracy.
Interfejsy audio
To najlepszy sposób na połączenie mikrofonu (każdego rodzaju) z komputerem. Pozwalają na podłączenie analogowego źródła dźwięku - czyli mikrofonu, ale również np. gitary, syntezatora czy gramofonu do komputera. Umożliwiają też odsłuch sygnału wejściowego (czyli bezpośrednio z mikrofonu) po wpięciu słuchawek lub głośników, co pozwoli na odsłuch nagrania w trakcie i na żywo bez opóźnień.
Być może masz już urządzenie pozwalające na podłączenie mikrofonu do komputera - możesz spróbować je wykorzystać, warto upewnić się jednak czy pozwala na monitorowanie wejścia bezpośrednio na słuchawkach.
Możesz ominąć konieczność użycia zewnętrznego interfejsu audio, decydując się na zakup mikrofonu z USB, czyli de facto takiego który posiada wbudowany interfejs. Jest to wygodne rozwiązanie, jeśli nie chcesz kupować zewnętrznego interfejsu. W zależności od Twoich potrzeb takie rozwiązanie może być bardziej lub mniej wygodne. Upewnij się jednak, czy taki mikrofon ma wbudowane wyjście słuchawkowe - będzie ono bardzo przydatne w trakcie nagrania.
Jeśli Twój mikrofon pojemnościowy nie będzie posiadał wbudowanego interfejsu, mikrofon pojemnościowy będzie wymagał zasilania Phantom, czyli 48V - z reguły większość interfejsów (zasilanych z gniazdka!) jest wyposażona w takie zasilanie.
Statywy mikrofonowe
Ostatni element, o którym musisz pamiętać dobierając sprzęt do nagrań, to statyw. Nie lekceważ tego :) Z pewnością statyw jest bardzo ważny i wymaga przemyślenia - będzie szczególnie kluczowy w przypadku nagrywania przez mikrofon dynamiczny. Rozróżnić możemy 3 podstawowe rodzaje statywów:
Statywy klasyczne/podłogowe
Najpopularniejsze i najtańsze rozwiązanie, będące również chyba najbardziej uniwersalnym wyborem. Dodatkową zaletą jest możliwość łatwego dopasowania wysokości i długości ramienia, co pozwoli na łatwe i bezproblemowe ustawienie mikrofonu w optymalnej pozycji.
Do wad zaliczyć można dużą ilość zajmowanego miejsca, statywy takie są dość upierdliwe ze względu na szeroki rozstaw nóg zapewniający stabilność konstrukcji :) Niemniej jednak pozwalają one na komfortowe i wygodnie nagrywanie w każdej przestrzeni. Nie sprawdzą się jednak zbyt dobrze w przypadku mikrofonów pojemnościowych.
Statywy biurkowe
Małe i przenośne, nie zajmują dużo miejsca, ale będą często droższe niż statywy klasyczne. Trudniej może być również dopasować taki statyw jeśli chodzi o umiejscowienie mikrofonu, będzie to problematyczne jeśli pracujesz z mikrofonem dynamicznym - jak pewnie pamiętasz, taki mikrofon wymaga trzymania blisko ust, co będzie utrudnione w przypadku takiego statywu. Lepiej sprawdzą się do mikrofonów pojemnościowych, do mikrofonu dynamicznego polecałbym statyw klasyczny.
Statywy "radiowe", czyli przykręcane
Łączą zalety jednych i drugich, zajmują mało miejsca i praca z nimi jest dość wygodna, ale są również najdroższe i relatywnie najmniej mobilne. Sprawdzą się natomiast zarówno w przypadku mikrofonów dynamicznych pozwalając na przysunięcie mikrofonu blisko głowy, jak i pojemnościowych pozwalając na komfortowe i wygodne ustawienie mikrofonu.
Ustawienie mikrofonu
Zacznij od poprawnego umieszczenia mikrofonu. Jeśli pracujesz z mikrofonem pojemnościowym, ustaw go w komfortowej odległości od siebie, nie przy samej ścianie. Dobrym rozwiązaniem będzie postawienie mikrofonu bezpośrednio przed sobą, mniej-więcej w odległości w jakiej znajdują się Twoje monitory. Może być również trochę bliżej, ale upewnij się, że nie potrącisz go w trakcie nagrywania a sam mikrofon nie będzie stał blisko innych obiektów - przede wszystkim ściany lub monitora :)
Mikrofony dynamiczne muszą znajdować się znacznie bliżej Ciebie i być skierowane bezpośrednio na wprost Twoich ust. Powinno to wyglądać w taki sposób:
Zwróć uwagę zarówno na kierunek mikrofonu oraz poziom jego wychylenia względem głowy, oraz na dystans jaki oddziela mówcę od mikrofonu. Powinno to być około 3 do 5cm. Z tego powodu potrzebny będzie dobry statyw, który utrzyma mikrofon w odpowiedniej pozycji i nie będzie się zsuwał w dół :)
Poziomy głośności
W pierwszej kolejności zadbaj o odpowiednie ustawienie czułości mikrofonu. Będziesz regulował to pokrętłem Gain na mikrofonie lub interfejsie audio (w przypadku mikrofonów dynamicznych). Upewnij się, że głos mówiony słyszalny jest wyraźnie i przy normalnej mowie sięga optymalnie w okolice -12 dB. Sprawdzisz to wewnątrz aplikacji do nagrywania dźwięku, lub często nawet na samym interfejsie audio lub wewnątrz jego sterownika.
Jeśli powiesz coś głośniej, może przekroczyć tą wartość, ale postaraj się, aby nie wskakiwała powyżej -5dB.
Jeśli przy takim ustawieniu mikrofon będzie szumiał, możesz spróbować lekko go ściszyć - jeśli będzie wymagał większej korekty która wpłynie znacząco na poziom głośności nagrania, musisz poszukać problemu w swoim otoczeniu. Jeśli to mikrofon pojemnościowy, możesz ściszyć go odrobinę bardziej = może szumi wiatrak komputera? Albo masz problem z instalacją elektryczną i uziemieniem?
Odsłuch
Warto postarać się o to, abyś w trakcie nagrania sam siebie słyszał. Jak to zrobić? Możliwości jest kilka, ale tylko jedna słuszna.
- Korzystaj ze słuchawek, nie z głośników - w przeciwnym wypadku powstanie tak zwany feedback
- Słuchawki nie powinny być ustawione zbyt głośno - wyczujesz ustawienie, które będzie dla Ciebie komfortowe oraz nie spowoduje, że mikrofon będzie zbierał dźwięk odtwarzany przez słuchawki.
- Korzystaj z odsłuchu bezpośrednio ze źródła, nie przez opcję "odsłuch urządzenia" w systemie operacyjnym - wtedy nie będzie opóźnienia
Poeksperymentuj z głośnością i czułością mikrofonu aż znajdziesz optymalne ustawienie, a potem reguluj poziom głośności w słuchawkach jedynie pokrętłem wyjścia słuchawkowego a nie czułością mikrofonu.
Adaptacja akustyczna pomieszczenia
Jak poprawić warunki akustyczne pomieszczenia które nagrywasz? Najprostsze rozwiązania są najlepsze!
- Połóż dywan w pokoju - im większy i grubszy tym lepiej!
- Nie nagrywaj w pustym pomieszczeniu, najlepiej sprawdzi się zagracony pokój 😉
- Zasłoń zasłony, a najlepiej załóż cięższe kotary
- Nie siedź bezpośrednio przy samej ścianie
- Jeśli musisz siedzieć blisko ścian, postaraj się powiesić coś absorbującego fale dźwiękowe bezpośrednio za sobą na wysokości mikrofonu - analogicznie to samo warto zrobić za mikrofonem na ścianę w kierunku której mówisz.
- Upewnij się, że nie szturchasz statywu mikrofonowego ani nie stukasz w biurko na którym stoi
Jakość dźwięku na ogół jest bardzo trudno poprawić. Echa praktycznie nie da się wyeliminować w postprodukcji. Pamiętaj, że jeśli coś szumi, buczy, brzęczy - nie da się tego usunąć.
Prowadzenie testów zdalnie
Istnieje wiele platform, które umożliwiają zdalne prowadzenie i tworzenie testów. Nie mamy dużego doświadczenia w korzystaniu z nich, ponieważ na eduweb wdrażamy w tym zakresie autorskie rozwiązania, nie mniej jednak chodzi nam o serwisy typu ProctorU, które niestety są rozwiązaniem płatnym. Nie znaleźliśmy darmowej alternatywy, ale warto wiedzieć, że coś takiego w ogóle istnieje i przygotowanie, przesyłanie i rewizję testów można zautomatyzować. Darmowe rozwiązanie, które przychodzi mi do głowy to zastosowanie Formularzy Google - można tam łatwo stworzyć test z pytaniami otwartymi i zamkniętymi a następnie ocenić ręcznie odpowiedzi. Chyba to i tak lepiej, niż sprawdzanie zadań z kartki ;) A jeśli już mowa o kartkach, to...
Skanowanie prac pisemnych
Jeśli zależy Ci na zadaniu pracy pisemnej, poproś uczniów, aby do jej zeskanowania i przesłania użyli dedykowanej aplikacji na smartfona. Przykładem jest Office Lens oraz Cam Scanner. Dzięki tym aplikacjom, przesłana praca będzie dużo lepszej jakości niż zwykłe zdjęcie, które zrobione w kiepskich warunkach oświetleniowych może sprawić sporo kłopotów przy jego sprawdzaniu.
Komunikacja z uczniami
Jeśli Twoja szkoła korzysta już z jakiegoś rozwiązania w tym zakresie, zapewne najlepiej będzie przy nim pozostać. Jeśli jednak nie masz sprawdzonej drogi bieżącej komunikacji z uczniami z możliwością udostępniania i wymiany plików - najprostszą i najskuteczniejszą drogą będzie założenie grupy na Facebook'u, z którego każdy korzysta intuicyjnie i wbrew pozorom jest to narzędzie, które świetnie się sprawdzi w bieżącej komunikacji.
Problemy, pytania?
Proszę, pamiętaj że w tym trudnym czasie jesteśmy po to, aby się wspierać. Na eduweb.pl naszą misją jest tworzenie lepszej wersji nauki online i nie wyobrażamy sobie, aby nie podzielić się naszym doświadczeniem płynącym z wielu lat tworzenia e-learningu i internetowych platform. Jeśli masz jakiekolwiek pytania - nie wahaj się zadać ich w komentarzu. Jeśli masz jakieś wskazówki, także je dopisz! Poza tym, chętnie też zdzwonię się z osobami, które będą potrzebowały bezpośredniej pomocy i pomogę skonfigurować odpowiednie oprogramowanie. Posiadamy także wykupione licencje na oprogramowanie Zoom, które nie jest w ciągłym użyciu i możemy na życzenie udostępnić loginy, jeśli ktoś z Was będzie ich potrzebował. Poza tym, oczywiście dysponujemy sporymi zasobami materiałów z zakresu IT i dziedzin kreatywnych, którymi możemy się podzielić. Na eduweb.pl funkcjonuje także plan dla studentów i kadry w ramach którego cena dostępu do platformy jest obniżona o 50% - jednak w tym wyjątkowym czasie, nie chcemy aby cena stanowiła jakąkolwiek przeszkodę, jeśli więc chcesz porozmawiać o bezpłatnym dostępie do materiałów, które mogłyby pomóc Ci w prowadzeniu lekcji - prosimy o kontakt. Możecie pisać do mnie bezpośrednio na grzegorz.rog@eduweb.pl